İşsizlik Sigortası (İşsizlik Ödeneği)

İşsizlik, ekonomik sorunlar yaşayan ülkelerin bir numaralı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. İşsizlik sigortası da işte bu sorunların etkilerini azaltmak üzere üretilen çözümlerden en azından geçici bir dönemde işçiyi koruma altına almayı amaçlayan bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu yazımızda işsizlik sigortasının (uygulamada işsizlik ödeneği olarak da adlandırılmaktadır) yasal dayanakları üzerinden yararlanma koşulları, süresi ve miktarı ile ilgili bilgiler paylaşacağız.

İş Mevzuatımızda 08.09.1999 tarihli Resmi Gazete yayınlanarak yürürlüğe giren 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile düzenlenen İşsizlik Sigortasının amacı, işsizlik riski ile her an karşı karşıya kalma riski taşıyan çalışanı güvence altına alarak, çalıştığı dönemde ödenen primler ile, iş kaybı yaşaması halinde geçinme ve yaşam ihtiyaçlarını karşılamak suretiyle gelir kaybının olumsuz sonuçlarını bir süre önlemektir.

4447 sayılı Kanunun 47. Maddesinde İşsizlik Sigortasını tanımı “Bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigortayı, ... ifade eder.” şeklinde yapılmıştır.

Kanun gereğince (madde 48) işsizlik sigortası zorunludur, yani, çalışanın sigortalılığının doğduğu andan itibaren otomatik olarak işsizlik sigortası kesintisi yapılmaktadır. İşsizlik sigortası kapsamında olmayan çalışanlardan işsizlik sigortası primi kesilmez.

Kanunda bu sigortadan yararlanma koşulları hüküm altına alınmıştır. Buna göre işsizlik sigortasından yararlanabilme şartlarını üç başlık altında toplayabiliriz. Bunlardan ilki sigorta ödeneğinden yararlanabilmek için şartların tamamlanmış olması; ikincisi işçinin iş akdinin sona ermesinin yasanın belirttiği kriterleri içermesi; üçüncü olarak da şahsi başvuru yapma zorunluluğudur. Tüm bu şartlar aşağıda detaylı olarak incelenmiştir.

İşsizlik Sigortasından Yararlanma Koşulları Nelerdir?

* SİGORTALI OLMA, PRİM ÖDEME GÜN SAYISINI TAMAMLAMA VE ARALIKSIZ ÇALIŞMA ŞARTI

Buna göre ;

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar,
• 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalılar,
• İstekleri halinde;
• 4857 sayılı İş Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılar,
• Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişiler,

işsizlik sigortasının kapsamında bulunmaktadır. (4447 sayılı Kanun, madde 46)

Bu niteliklere sahip olan işçinin hizmet akdinin feshinden önce son 120 gün içinde prim ödeyerek aralıksız çalışmış olması gerekmektedir. (4447 sayılı Kanun, madde 50)

Burada dikkat edilmesi gereken husus, iş ilişkisinin sona ermesinden önceki 120 günün kesintisiz bir şekilde sigortalı olarak geçirilmesidir. Ancak hizmet akdinin sona erdiği tarihten önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte; hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam, grev ve lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz ve doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, prim yatırılmayan süreler için Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınır ve 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti olarak sayılmaz.

Bu Kanun kapsamında işsizlik primi ödemesi zorunlu olan çalışanların son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemesi gerekmektedir. (4447 sayılı Kanun, madde 50)

* İŞ AKDİNİN KENDİ İSTEK VE KUSURU DIŞINDA FESHEDİLMİŞ OLMASI

Bu kurala göre İşsizlik sigortası kapsamında bir işyerinde çalışırken çalışma isteği, yeteneği, sağlık ve yeterlilikte bulunmasına rağmen çalışanın kendi istek (istifa, ikale vb sayılan haller) ve kusuru dışında işini kaybedenler diğer tüm şartları sağlamak koşulu ile işsizlik ödeneğine hak kazanırlar.

* BAŞVURU ŞARTI

Sigortalı işsizlerin hizmet akdinin sona erdiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde işten ayrılma bildirgesi ile İŞKUR bürolarına veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr veya www.turkiye.gov.tr adresleri üzerinden başvuru yapılması gerekmektedir.

Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülür. (4447 sayılı Kanun, madde 48)

İşsizlik Sigortası Ödeme Süresi ve Miktarı nedir?

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı kadardır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez. (4447 sayılı Kanun, madde 50)

Başvuru şartlarını taşıyan çalışanın başvurusu başvuruyu izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. İşsizlik Sigortasının onaylanması ile, en az 600 gün çalışmış sigortalılar 180 gün, 900 gün çalışmış sigortalılar 240 gün, 1080 gün çalışmış sigortalılar 300 gün süre ile İşsizlik Sigortası hizmetlerinden yararlanabileceklerdir.

İşsizlik Sigortasından yararlanma çalışanın ödeneği aldığı süre içinde yeni bir işte çalışmaya başlaması halinde, işsizlik ödeneği aldığı sırada emekli olmaları halinde ve bu süre içinde askerlik görevini yerine getirmek üzere askere gitmeleri halinde işçinin işsizlik ödeneği kesilmektedir. Bu nedenle işsizlik ödeneği alırken durumunda değişiklik olanların, bunu hemen İŞKUR’a bildirmesi gerekir.

Sonuç olarak, yukarıda kısaca açıkladığımız İşsizlik Ödeneği kavramı mevzuatımıza ilk defa 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile girmiştir. Bu ödeneğin amacı İşsizlik Sigortasının uygulandığı bir çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de çalıştığı dönemde çalışması karşılığında ücrete hak kazanan ve ekonomik olarak yaşamını idame ettiren çalışanın, gelecekte ortaya çıkması muhtemel ve kendi isteği dışında gerçekleşecek işsizlik riskine karşı, çalıştığı dönemde ödediği primle bu riski güvence altına alınmasını sağlamak olup, ihtiyaç ve koşulların oluşması halinde çalışanların bu haklarını kullanmalarına bir engel bulunmamaktadır.

Yararlı olması dileğimizle.