Her Yılın Başında Fazla Çalışma Muvafakatı Almak Karışıklık Yaratır, Geçersizdir, Gereksizdir

Bu yazımızda çalışma hayatında en çok karşılaşılan, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41 vd. maddelerinde ve İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde düzenlenen “Fazla Çalışma” konusu üzerinde duracağız. Fazla Çalışma üzerinde en çok sorun yaşanan işin düzenlenmesi konusu, fazla çalışma ücreti ise işçi ve işveren arasında yaşanan işçilik alacakları konularında en çok talep edilen alacak kalemidir. Bu nedenle konunun önemle ve dikkatle ele alınması gerekmektedir. Ancak bu yazımızın konusu sadece fazla çalışma muvafakatnamesidir.

Fazla Çalışma İş Kanunu’nun 41. maddesinde “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır.” Şeklinde tanımlanmıştır.

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar ise fazla sürelerle çalışma olarak tanımlanmaktadır.

Her iki uygulama da fazla çalışma (mesai) olmakla birlikte Kanun gereğince bu iki tür çalışma karşılığı tahakkuk ettirilecek ücrette farklılık bulunmaktadır.

Fazla Çalışma İşçinin Onayı Olmadan Yapılamaz

Fazla çalışma veya fazla süreler ile çalışma için mutlaka işçinin muvafakatinin alınması gerekir. Nitekim bu durum İş Kanunun 41. maddesinde “Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.” düzenlemesi ile hüküm altına alınmıştır.

Daha önce Yönetmeliğe göre işçinin onayı, her takvim yılının başında o takvim yılı için fazla mesai / fazla çalışma yapmayı onayladığını gösteren bir muvafakatname imzalatılarak alınmaktaydı. Ancak İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 9. maddesinde 25.08.2017 yılında yapılan değişiklik, fazla çalışmaya ilişkin onayın iş sözleşmesinin kurulması sırasında ya da fazla çalışma ihtiyacı ortaya çıktığında alınması düzenlemesini getirerek, her takvim yılı başında onay alınması zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır.

Değişiklik ile aynı zamanda bu onayın yine işçi tarafından işverene 30 gün önceden yazılı olarak bildirimde bulunarak geri alınabileceğini de düzenleme altına almıştır.

Bu konu son derece açık olmakla birlikte uygulamada eski alışkanlığa devam edilerek yine her yılın başında fazla çalışma muvafakatnamesi alındığına rastlanmaktadır. Oysa Yönetmelik değişmiştir ve buna rağmen eski uygulamaya devam etmek;

1. Çalışan sanki bu bir yıllık taahhüdü ile bağlıymış gibi bir görüntü yaratmaktadır, oysa değildir; 30 gün evvelinden ihbar ile fazla çalışma yapmaktan vazgeçebilir.
2. Çalışan bu taahhüdü bir sonraki yılın başında imzalamaz ise bu durumun 30 gün evvelinden yapılan ihbar olarak mı değerlendirileceği tartışması ortaya çıkar.
3. Genel muvafakat yerine yıllık muvafakat almak akit serbestisinin devamı gibi düşünülse de Yönetmelik ile getirilen bir formun dışına çıkılmış olmakla geçersizlik tartışması doğabilecektir, ihtilaf doğduğunda işçi lehine yorum ile bu muvafakatın hiç verilmemiş olduğu sonucuna da varılabilecektir.
4. Çalışana imzalamak zorunda olmadığı bir belgeyi imzalaması için sunmak veya onu zorlamak şüphe uyandırır, bu durum işyeri huzurunu, işveren çalışan güvenini olumsuz etkiler.
5. Geçersiz/gereksiz hatta bazı hallerde hükümsüz sayılabilecek bir belgeyi imzalatmanın taraflara hiçbir hukuki faydası yoktur.

O nedenle bu alışkanlığı bırakmak doğru uygulamaya geçmek gerekmektedir. Doğru uygulama ise iş akdi başlarken muvafakatname almak ya da ihtiyaç doğduğunda muvafakatname almaktır. Unutulmaması gereken genellikle alınan muvafakatnamenin başında yazan “…yılı için geçerlidir”, “….dönemlerini kapsayan”, “….yılı için” gibi yıllık uygulamayı çağrıştıran ifadelerin kaldırılması ve muvafakatnameye konulacak başlığı “genel fazla çalışma muvafakatnamesi” diye adlandırılmasıdır.

Fazla çalışma uygulamasına ve süreç yönetimine ilişkin detaylı bilgiye İşte Asistan İşveren Rehberinden Fazla Çalışma İşlemleri Prosedürlerini inceleyerek ulaşabilir, izlenmesi ve uygulanması gereken adımları, açıklamaları, fazla çalışma yapılmasına dair uygulamada kullanılacak evrak örnekleri ve ilgili mevzuat bilgileri ile fazla çalışma uygulamanızı doğru bir şekilde yönetmek konusunda gereken tam desteği alabilirsiniz.

Ayrıca fazla çalışmaya ilişkin örneklerimizi estore.isteasistan.com adresinden inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileğimizle.