Ücretin Gününde Ödenmemesi ve Sonuçları

4857 sayılı İş Kanununun “Ücret ve Ücretin Ödenmesi” başlığını taşıyan 32. Maddesinde “Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir” denilmektedir.

Ücretin ödeme zamanı İş Sözleşmesinde işçi ve işveren arasında serbestçe kararlaştırılabilir. Sözleşmede belirlenmeyen hallerde ise ödeme zamanı, sözleşmenin tabi olduğu ilgili kanunda (İş Kanunu, Borçlar Kanunu gibi) yer alan genel düzenlemelerle işyerindeki uygulama ve teamüllere ve örf ve adete göre belirlenmektedir.

İş Kanunundaki ücretin belirlenen şekilde ve gününde ödenmemesi ile ilgili yasal düzenlemeye bakacak olur isek “Ücretin Gününde Ödenmemesi” başlıklı 34. Maddesinde “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz” denilerek ücretin gününde ödenmemesi halinde işçinin hakları dolayısı ile işverenin karşılaşabileceği riskler hüküm altına alınmıştır.

Peki ücretin gününde ödenmemesi konusunda işverenin karşılaşabileceği riskler nelerdir? Ücreti gününde ödenmeyen işçinin hakları nelerdir?

• İşçi yukarıdaki madde de belirtildiği üzere ödeme gününden itibaren 20 günün sonunda iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir.
• İş görme borcunu o işyerinde çalışan ve ücreti gününde ödenmeyen diğer işçilerin de iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınmaları halinde bu toplu bir nitelik kazansa dahi kanun maddesi gereğince grev olarak nitelendirilemeyecektir.

Bu iki maddenin gerçekleşmesi halinde ise işveren, işletmesinin konusunu oluşturan üretimin / hizmetin sekteye uğraması veya durması riski ile karşı karşıya kalabilecektir.

• İşçinin iş akdi iş görme ediminden kaçınması nedeni ile feshedilemeyeceği gibi yerine yeni işçi alınamaz ve bu işler başkalarına yaptırılamaz.

Konunun önemi bakımından belirtmek isteriz ki bu durumda işveren tarafından yapılacak olan fesih geçerli bir fesih olarak sayılamayacağı için şartlarını taşıması halinde işveren işçinin işe iade talebi ile ve sonucuna göre ek mali risk ile karşı karşıya kalabilecektir.

Ücretin ödeme tarihinden itibaren yirmi gün geçmesine rağmen (mücbir bir sebebin varlığı dışında) ödenmemesi halinde işçinin iş görme edimini yerine getirmeme hakkı dışında, İş Kanununun 24. maddesi II/e bendinde yer alan “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” hükmünü gerekçe göstererek hizmet akdini haklı nedenle derhal feshetme ve diğer koşulların oluşması durumunda kıdem tazminatı gibi haklarını talep etme hakkı mevcuttur. Ancak bu konunun bazı Yüksek Mahkeme kararları ve öğretide halen tartışmalı olduğunu da belirtmek gerekir. Sonuç olarak her durumun özelliğine göre farklı değerlendirmelerde bulunabileceğini ancak işveren olarak, işçi tarafından kullanılacak fesih hakkı riski ile karşı karşıya olduğunuzu unutmayınız.

• İşçinin gününde ödenmeyen ücretleri için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanmaktadır.

Bu durumun ödeme güçlüğü içinde olan işverenlik bakımından mali bir yük oluşturacağı tartışmasızdır. Ücretin ödenmemesi halinde zamanaşımı süresi 5 yıldır.

• Ücretin gününde ödenmemesi halinde işveren hakkında idari para cezası uygulanmaktadır.

4857 sayılı İş Kanununun 102 nci maddesinin (a) bendine göre; 4857 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde belirtilen ücret ödeme ile işçinin bu Kanundan veya toplu iş sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan ücret ödemelerini süresi içinde kasten yapmayan veya eksik ödeyen işveren hakkında bu durumda olan her işçi ve her ay için 191 Türk Lirası (2018 yılı için geçerli olan tutar) idari para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

İş Kanununda “ücretin gününde ödenmemesi” başlığı altında düzenlenen 34. Madde de işverenin en geç 20 gün içinde mücbir bir nedenin varlığı olmadan ücretin ödenmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu süre işverenin sürekli olmayan geçici bir ödeme güçlüğüne düşebileceği düşünülerek işçinin bu geçici dönemde işi bırakması, üretimin sekteye uğraması olasılığı ve bu nedenlerle gelişebilecek olumsuzlukları önlemek amacı ile getirilmiştir. Ancak bu süreden ödeme günü tayini bakımından sürekli olarak esnetilebileceği anlamının çıkarılmaması gerekir. Kanun metninde yer alan “mücbir bir neden” ifadesi ise işverenin objektif olarak ödeme zorluğuna düştüğü durumları ifade etmektedir. Bu haller işverenin kusuru dahilinde olmayan veya önlenemeyen dışsal bir etkinin varlığından kaynaklanan nedenler olup mücbir neden olarak kabul edilebilir.

Sonuç olarak, ücret iş sözleşmelerinde bir zaman belirtilmiş ise belirtilen tarihte, sözleşmede ödeme günü kararlaştırılmamış ise işyeri uygulamasındaki günde veya örf ve adete göre ödenmesi gereken günde veya genel olarak kabul edildiği üzere çalışılan ayın son gününde ya da çalışılan ayı takip eden ayın ilk iş gününde ödenmesi gerekmektedir. Ücretin ödeme gününden yirmi gün geçmesi halinde ise işçi İş Kanununun 34. maddesinde yer alan “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir…” hükmü çerçevesinde iş görme borcundan kaçınabilecektir. Ayrıca, zamanında ödenmeyen ücretler için işçiye, talep edilmiş ise mevduata uygulanan en yüksek faiz oranına göre hesaplanacak tutarda ilave ödeme yapmak zorunlu olup, ilaveten işveren, şikayet halinde ücret alacağı zamanında ödenmeyen her işçi ve her ay için idari para cezasına maruz kalacaktır.

Bu konuda detaylı bilgiye İşte Asistan İşveren Rehberinden Ücret Ödeme ve Zamanı Prosedürü'nü inceleyerek ulaşabilir, izlenmesi ve uygulanması gereken adımları, açıklamaları, örnekleri ve ilgili mevzuat bilgileri ile ücret uygulamanızı doğru bir şekilde yönetmek konusunda gereken tam desteği alabilirsiniz.

Yararlı olması dileğimizle.