Ücretsiz İzin Nedir?

Ücretsiz İzin, 4857 sayılı İş Kanununda açıkça düzenlenmeyen ancak İş Hukuku uygulamalarında sıkça rastlanan bir kavramdır. Ücretsiz izin belirli sebeplerden dolayı işveren tarafından veya çalışanın duyduğu ihtiyaç nedeni ile uygulanabilir.

Daha önce İşte Asistan Blog sayfamızda İşin Durması Halinde İşveren Tarafından Neler Yapılabilir? başlığı altında işin durması halinde işveren tarafından talep edilebilecek ücretsiz izin uygulaması ile Bedelli Askerlik ile Askerlik Görevini Yerine Getirecek Olan İşçilerin Durumu başlığını taşıyan blog yazımızda Bedelli Askerlik durumunda çalışanın ücretsiz izin hakkı konusunda bilgiler vermiştik.

Bu yazımızda ise genel olarak hem işveren tarafından hem de çalışan tarafından talep edilerek anlaşma halinde uygulanabilen ücretsiz izin hakkında genel bilgiler verilecektir.

1. Ücretsiz İzin kanunda düzenlenen haller dışında karşı tarafın kabulüne bağlıdır.

Ücretsiz izin uygulamasının (yukarıda bahsedildiği gibi işin durması, disiplin soruşturması gibi nedenlerle) işveren tarafından çalışana teklif edilmesi halinde çalışanın mutlak kabulü ile gerçekleşebilir. Genel uygulananın aksine Çalışanın ücretsiz izni kabul etmeme hakkı vardır, mutlaktır.

Aynı şekilde çalışan tarafından (ihtiyaçları doğrultusunda ve ücretli izin dışında kullanılacak olan izinler için geçerlidir) ücretsiz izin kullanma talebi ve uygulaması da işverenin kabulüne bağlıdır.

Ücretsiz izin için diğer tarafından kabul şartı sadece yasal ücretsiz izin hakkı halinde yoktur. Bunlar;

1. Yasal ücretsiz izin hakkının ilki 4857 Sayılı İş Kanununun Yıllık Ücretli İzin Uygulaması başlığını taşıyan 56. Maddesinde Yol İzni olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna göre Çalışan, yıllık iznini işyerinin kurulu olduğu yerden başka bir yerde geçireceğini belgelemesi ve talep etmesi halinde, işveren 4 güne kadar yol izni vermek zorundadır. Bu izin yıllık izin süresinden sayılmaz, ücretsiz izin niteliğindedir.
2. Yine 4857 sayılı İş Kanununun Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni başlığını taşıyan 74. Maddesinde analık halinde kullanılacak ücretsiz izin türleri hüküm altına alınmıştır. Bu madde de düzenlenen ücretsiz izinlerden biri haftalık çalışma süresinin yarısı kadar (kısmi çalışma olarak) verilen ücretiz izin (md 74/2) diğeri ise altı aya kadar kullanılan doğum sonrası ücretsiz izindir (md 74/6).
3. 4857 sayılı Kanunda yer almayan ancak özel kanun ile düzenlenen Bedelli Askerlik halinde çalışanın askerlik süresince ücretsiz izin talep etmesi halinde de işveren tarafından kabule bağlı olmaksızın çalışanın ücretsiz izinli sayılması halidir. (Detaylı bilgi için Bedelli Askerlik ile Askerlik Görevini Yerine Getirecek Olan İşçilerin Durumu başlığını taşıyan blog yazımızı inceleyebilirsiniz.)

2. Ücretsiz izin kim tarafından teklif edilirse edilsin talep ispat bakımından mutlaka yazılı olarak yapılmalıdır.

İşveren tarafından teklif edilen ücretsiz izin uygulamasının en önemli unsuru, işçinin serbest iradesi ile ücretsiz izne çıkmayı kabul ettiğine dair yazılı muvafakatnamesidir.

Aynı durumda ücretsiz izin talebinin işçi tarafından yapılması ve işverenin de uygun bulması halinde de talep ve uygunluğun mutlaka yazılı olarak yapılması gerekmektedir.

3. Ücretsiz izinde iş sözleşmesi askıda kalır.

Ücretsiz izinde sayılan Çalışana izin süresince ücret ödenmez, bu günler için SGK primi tahakkuk etmez. Ücretsiz izinli günler için Sosyal Güvenlik Kurumuna eksik gün bildirimi yapılır. Sonuç olarak ücretsiz izin süresince iş sözleşmesi askıda kalacaktır. Çalışanın sağlık hizmetinden yararlanması durumu ise Kanundan kaynaklanan ücretsiz izinlerde; sağlık hizmetlerinden yararlanma devam ederken, tarafların ortak iradesi ile kullanılan iradi ücretsiz izinlerde; bu sürenin 10 günden fazla olması halinde gelir testi yaptırılarak GSS primi ödendiği takdirde sağlık hizmetlerinde faydalanmak mümkün olur. Ücretsiz izin 10 günden kısa süreli ise sağlık hizmetleri kesintiye uğramayacaktır.

4. Ücretsiz İzinde geçen süreler Kıdem hesabında dikkate alınmaz.

Gerek Kanundan doğan ücretsiz izin hakkının kullanılması sırasında gerek tarafların iradeleri ile kullanılan ücretsiz izinlerde, sözleşme askıda kabul edildiğinden kıdem süresi hesaplanırken ücretsiz izinde geçen süreler hesaba katılmaz.

İşverenlerin Ücretsiz İzin uygulamasına ilişkin detaylı bilgiye İşte Asistan I İşveren Rehberinden Ücretsiz İzin İşlemleri Prosedürü'nü inceleyerek ulaşabilir, izlenmesi ve uygulanması gereken adımları, açıklamaları, örnekleri ve ilgili mevzuat bilgileri ile ücretsiz izin uygulamanızı doğru bir şekilde yönetmek konusunda gereken tam desteği alabilirsiniz.

Yararlı olması dileğimizle.