10 Soruda EYT ve Diğer Emeklilik Halleri

4857 SAYILI YASA KAPSAMINDA HİZMET AKDİ İLE ÇALIŞANLAR VE İŞVERENLERİ İÇİN

10 SORUDA EYT VE DİĞER EMEKLİLİK HALLERİ İLE AYNI İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA DEVAM ETME

1. EYT KAPSAMINDA EMEKLİ OLMAK İÇİN ÇALIŞANIN YAPMASI GEREKEN İŞLEMLER NELERDİR?

Çalışanların işverenlikleri nezdinde yapmaları gereken işlemler şunlardır:

EYT ile Emeklilik sebebiyle iş sözleşmesini feshettiğinize ilişkin dilekçe, insan kaynakları / personel işleri ile görevli birime ulaştırmalıdır. Bu dilekçeyi sunmuş olmak İşverenin, fesih iradesini istifa olarak algılamaması bakımından önemlidir.

Bu nedenle;

Dilekçenizde belirtilen emeklilik sebebi EYT koşullarını sağlayıp sağlamadığını E-devlet üzerinden alacağı “Tescil ve Hizmet Döküm Belgesi” ile emeklilik şartları ve emeklilik şartlarını yerine getirilmesine dair “Çalışma Hayatım” ve “Normal Şartlarda Ne Zaman Emekli Olurum” portal belgelerini sunmak suretiyle İşverenine bildirmelidir. Emeklilik nedeniyle fesih için aranan belgeler tamamlanmaz ise, bu fesih iradesi İşveren tarafından istifa olarak sayılabilir. Eğer istifa sayılırsa çalışan kıdem tazminatını alamayacaktır.

Fesih sebebinin doğruluğu İşveren tarafından tespit edildikten sonra çıkış bordrosu hazırlanır.

• Bu nedenle, Kıdem tazminatı, yıllık izinler veya bakiyesi, ücret alacağı veya bakiyesi, ulusal bayram, genel tatil, hafta tatili vs. çalışması veya bakiyesi, fazla mesai veya bakiyesi, özlük hakkı adı altında ödenmiş ve kıstel esasla ödenmesi gereken tutar (ikramiye, prim vb) gibi hak edişleriniz bordronuza eklenmiş, doğru hesaplanmış mı kontrol etmelisiniz.
• Adınıza zimmetlenen işyeri araç-gereçleri ve işyeri kimliği iade edilir, İşverenliğin, devir teslimin yapıldığına dair tutanak tutmasını talep edilir ve bir örneği alınır.
• İşverenin hazırlamış olduğu bordro ve varsa ödeme planı sizin hesaplamalarınız ile uyuşmuyorsa, bordro ve ilgili evrakı imzalamak zorunda değilsiniz ancak hak ediş hesaplamalarınızın usulüne uygun olmadığı bu sebeple çıkış bordrosunu imzadan imtina ettiğiniz hususunda bir tutanak tutulması sağlanacaktır, bundan endişe etmeyin.
• Hak ediş ve alacaklarınız için ibraname düzenlenmiş ise doğruluğu kontrol edilerek imzalayın.
• İşverenden çalışma belgesi talep edin.
• İşten ayrılma tarihinden itibaren 10 gün içinde İşveren çıkışınızı SGK ‘ya KOD 8 olarak bildirmelidir, bunu mutlaka kontrol edin.

EYT nedeniyle işten ayrıldıktan sonra aylık almak için gerçekleştirilmesi gereken E-Devlet işlemleri:

• E-Devlet sistemine giriş yapılıp "GELİR, AYLIK ÖDENEK TALEP BELGESİNİN VERİLMESİ" bölümü aratılacaktır.
• Açılan ekranda "YENİ BAŞVURU" sekmesine tıklanacaktır.
• Tahsis talep türü olarak "YAŞLILIK AYLIĞI" seçilecektir.
• Kapsamına göre "4A SSK" ya da "4B Bağ-Kur" seçilerek "BAŞVUR" butonuna tıklanacaktır.
• Sistemde T.C. kimlik numarası, ad-soyad ve ikametgah adresi bilgileri kayıtlı gelmektedir. Ancak maaş ödemesinin yapılacağı banka seçilerek açıklamasına bankanın şubesi yazılarak diğer iletişim bilgileri ile doldurulmalıdır. "Aylık alıyor mu?" sorusuna ise; şu an devam eden başka bir aylık var ise EVET, yok ise HAYIR cevabı işaretlenecektir.
• Son olarak; "İLERİ" ve "BAŞVUR" butonlarına tıklandığında bilgiler SGK'ya gönderilecektir.
• SGK aylık bağlama işlemini tamamlayarak yazılı olarak geri dönüş yapacaktır. Ayrıca başvuruların durumu yine E-Devlet üzerinden kontrol edilebilecektir.
• Çalışanlar bu aydan itibaren başvuruda bulunabilecek ve başvuruyu takip eden ay maaşları hesaplarına yatacaktır. Bu doğrultuda; 31 Mart 2023 tarihine kadar başvuru yapanların ilk maaşları Nisan ayında ödenecektir.

2. EYT VE DİĞER EMEKLİLİK HALLERİNDE İŞVERENİN YAPMASI GEREKENLER NELERDİR?

Çalışanın EYT ile ya da diğer hallerinde Emeklilik sebebiyle iş sözleşmesini feshettiğine ilişkin dilekçesinin insan kaynakları / personel işleri ile görevli birime ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilmelidir. Bu dilekçeyi almak işveren bakımından önemlidir.

Çalışanın dilekçesinde belirttiği emeklilik sebebi koşullarını sağlayıp sağlamadığını 7438 sayılı Kanuna göre kontrol edilmelidir. – EYT için E-devlet üzerinden alınmış “Tescil ve Hizmet Döküm Belgesi” ile emeklilik şartları ve emeklilik şartlarını yerine getirilmesine dair “Çalışma Hayatım” ve “Normal Şartlarda Ne Zaman Emekli Olurum” portal belgesi ve diğer emeklilik halleri için koşulları sağladığını gösterir kurumdan alınmış belge tamamlanıncaya kadar fesih dilekçesinin işleme alınmayacağını, HATALI DİLEKÇE VERMESİ, HATALI BAŞVURU YAPMASI HALİNDE İSTİFA SAYILABİLECEĞİNİ çalışana açıkça bildirmek aydınlatmak gerekir.

Emeklilik nedeniyle fesih için aranan belgeler tamamlanmadığında, ancak aydınlatılmasına rağmen çalışanın fesihte ısrar ettiği halde, bu feshin istifa olarak sayılacağını ve kıdem tazminatına hak kazanmayacağını açıkça çalışana bildirmek suretiyle işlem yapmak gerekir. Bu amaçla gerekir ise bir tutanak tutulması yerinde olur.

Fesih sebebinin doğruluğunu tespit ettikten sonra aşağıdaki soruların cevaplarına göre çıkış bordrosu hazırlanır.

• Kıdem tazminatı dışında (zira kıdem tazminatı kesindir) ayrıca başkaca bir ad altında tazminat vermek istiyor musunuz? Cevabınız Evet ise bordroya eklenir.
• Yıllık izinlerinin tümünü kullandı mı? Kullanmadı ise bakiye izin süresine göre ücretini hesaplayarak bordroya dahil edilir.
• Ücret alacağı bakiyesi var mı? Var ise tutarını bordroya dahil edilir.
• Ulusal bayram, genel tatil, hafta tatili vs. çalışması var mı, var ise bakiye alacağı var mı? Bakiye alacağı var ise tutarını bordroya dahil edilir.
• Fazla mesai var mı? Yok mu? Var ise bakiye fazla mesai alacağı var mı? Var ise tutarı bordroya dahil edilir.
• İş akdi boyunca kendisine özlük hakkı adı altında ödenmiş ve kıstel esasla da olsa ödenmesi gereken bir tutar var mı? (ikramiye, prim vb) tespit edilir.
• İşverenliğe borcu olup olmadığı tespit edilir.
• Üçüncü şahıslara olan borcu sebebiyle devam eden maaş haczi olup olmadığı tespit edilir.
• Bu soruların cevaplarını araştırarak özlük hakları ve kıdem tazminatı için bordroyu doğru olarak oluşturmak gerekir. (varsa) Çalışanın borçları mahsup edilecektir, dolayısıyla çalışana ödenecek nihai tutarı hesaplamak gerekir.

Çalışandan işe girişi sırasında zimmetlenen işyeri araç-gereçleri ve işyeri kimliği geri alınır, devir teslimin yapıldığına dair tutanak imzalatılır.

Çalışana hazırlamış olduğunuz bordro ve varsa ödeme planını imzalatılır. İmzalamaz ise imzadan imtina prosedür işletilir. Bordro ve ilgili evrakı imzalamasa dahi hak ettiğini hesapladığınız ödemeler usulünce gerçekleştirilir. Çalışan ödeme planını kabul etmek zorunda değildir.

İbraname hazırlanır, çalışana 30 gün sonra gelip imzalaması hatırlatılır.

Çalışma belgesi hazırlanıp çalışana verilir.

İşten ayrılma tarihinden itibaren 10 gün içinde SGK ‘ya bildirim yapın. KOD 8 – SGK kodu ile çıkış bildirilir.

Hazırlanan ve çalışana imzalatılan veya çalışanın imzalamadığı evrak için hazırlanan imzadan imtina tutanakları ile birlikte her türlü evrakın birer örneğini özlük dosyasında saklanmalıdır.

İşlemin özellikle ödeme bölümünün daha sonra sorun yaşanmadan tamamlanmasını, ödeme yaptığınız kalemlerde daha sonra ihtilaf çıkmamasını amaçlıyorsanız o halde ödeme ve bordro imzası kısımları için ihtiyari arabuluculuktan yararlanılır.

3. DİĞER EMEKLİLİK HALLERİNDE ÇALIŞANIN YAPMASI GEREKENLER NELERDİR?

1475 sayılı Mülga İş Kanunu’nun halen yürürlükte bulunan 14. maddesine göre, emeklilik veya 15 yıl ve 3600 gün prim ödenmiş olması nedeniyle işten ayrılıyorsanız;

SGK’dan emeklilik aylığı almaya hak kazandığınızı yahut 15 yıl 3600 gün prim ödemesi koşullarının sağlandığına ilişkin resmi yazı (yaş dışında emeklilik koşullarının sağlanması) alınmalıdır.

İş sözleşmenizi emeklilik sebebiyle sona erdirdiğinizi belirten yazılı bir dilekçe ile insan kaynakları / personel işleri ile görevli birime başvurulur, dilekçe ekine koşulları sağladığınıza ilişkin kurumdan alınan resmi yazı mutlaka konulmalıdır.

Emeklilik sebebiyle fesih hakkı yazılı bir dilekçe ile kullanılmalıdır. Aksi halde, ihtimal vermemekle birlikte, şekilci ve kötü niyetli davranabilecek bir işveren, emeklilik nedeniyle işten ayrılmanıza ve işi bırakmış olmanıza rağmen işe gelmediğiniz yönünde devamsızlık tutanakları düzenleyerek iş akdinizi devamsızlık nedeniyle tazminatsız olarak feshedebilir.

Emeklilik sebebiyle yapacağınız fesihlerde ihbar sürelerine uyma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak yine de dürüstlük kuralı gereğince İşvereninizi zor durumda bırakmamanızda yarar vardır, bu nedenle, devir teslim ve gerekli ödemelere hazırlanabilmesi için işverene 2-3-4 hafta önceden bildirimde bulunulması önerilmektedir.

4. EMEKLİ OLAN ÇALIŞANIN ÖDEMELERİ NELERDİR? NASIL TASFİYE EDİLİR?

Emekli olan çalışana kıdem tazminatı dışında aşağıdaki kalemler ödenebilir:

• Başkaca bir ad altında tazminat
• Yıllık izin veya bakiye yıllık izin
• Ücret alacağı veya ücret alacağı bakiyesi
• Ulusal bayram, genel tatil, hafta tatili vs. çalışması veya bakiye alacağı
• Fazla mesai veya bakiye fazla mesai
• İş akdi boyunca kendisine özlük hakkı adı altında ödenmiş ve kıstel esasla da olsa ödenmesi gereken tutarlar (ikramiye, prim vb)
• İşverenliğe olan borcu olup olmadığı tespit edilir, varsa düşülür.
• Üçüncü şahıslara olan borcu sebebiyle devam eden maaş haczi olup olmadığı tespit edilir.

Ödemelerin tasfiyesinin tamamlanması için ibraname düzenlenir. Dikkat edilmesi gereken hususlar; ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şartlarıdır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür. Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu halde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

Tasfiye sürecinin ihtiyari arabuluculuk ile tamamlanmasını tercih edip etmemek tarafların takdirine bırakılmıştır. Ancak ibranın geçerliliği/geçersizliği tartışmasından kaçmak isteyen işveren için en güvenilir yol budur. Taraflar ihtiyari arabuluculuk ile sulh olurlarsa daha sonrasında birbirlerinden herhangi bir alacak ve hak talep edemeyeceklerdir.

5. EMEKLİ OLAN KİŞİYLE YENİDEN İŞ AKDİ NASIL KURULUR?

Çalışanın emeklilik sebebiyle iş akdinin feshi sonrasında yeniden iş akdi kurulmak istendiğinde öncelikle dikkat edilmesi gereken konu; çalışanın halihazırda emeklilik veya yaşlılık aylığını almaya başlamış olmasıdır.

Yeni iş akdi kurulurken, taraflar yeni şartlar belirleyebilmektedir. Bu sözleşme yepyeni bir sözleşmedir, her koşulu özgürce belirlenir ve özlük haklarının da azaltılması, kapsamının daraltılması mümkündür. Şu kadar ki, yıllık izin hakkı daha evvelki iş ilişkisinde kaç gün ise o kadar günden az olamaz. Yeni sözleşmede özgürce belirlenemeyen tek konu, konu hakkında yasal bir düzenleme olmasa da, Yargıtay içtihatları gereğince yıllık izin süresidir.

6. EMEKLİLİK ÖDEMELERİNİ YAPARKEN ARABULUCUYA İHTİYAÇ VAR MIDIR?

Yukarıda da kısaca değinildiği gibi, EYT ile emeklilik sebebiyle fesihte çalışanın hak ettiği kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarının tam ödemesinin yapılması halinde arabuluculuğa başvurma zaruriyeti bulunmamaktadır. Ancak sürecin ihtiyari arabuluculuk ile tamamlanmasını tercih edip etmemek tarafların takdirine bırakılmıştır. Taraflar ihtiyari arabuluculuk ile sulh olurlarsa daha sonrasında birbirlerinden herhangi bir alacak ve hak talep edemeyeceklerdir.

7. YENİ SÖZLEŞMEDE YILLIK İZNİN DURUMU NEDİR?

Yukarıda da kısaca değinildiği gibi, Emeklilik sebebiyle iş sözleşmesinin sona erdirilmesinden sonra emekli çalışanla yapılmış yeni sözleşme artık yepyeni bir çalışma dönemine işaret etmektedir. Bu iş ilişkisini birinci dönem ve ikinci dönem olarak ayırmak mümkündür. Normalde birinci sözleşme dönemi sona erdirilirken bütün hak ediş ve alacakların ödenmesi ve tam tasfiyenin geçekleştirilmesi beklenir. Böylelikle ikinci sözleşme döneminde kıdem süresi, yıllık izin ve sair haklar sıfırdan işlemeye başlar.

Ne var ki Yargıtay’ın yıllık izin süresi ile ilgili içtihadı yıllık izin süresinin belirlenmesinde önceki kıdem yani mevcut izin süresinin dikkate alınması gerektiği yönündedir.

8. YENİ SÖZLEŞMEDE ÜCRET VE DİĞER ÖZLÜK HAKLARININ DURUMU NEDİR?

Yargıtay uygulamasında, önceki dönem için tazminat ödemesi yapılan işçi tekrar işe girdiğinde eski kıdem ve buna bağlı haklar yeni sözleşmeye eklenmemeli ve önceki dönem tasfiye olmuş kabul edilmelidir. Bu nedenle, yeni iş akdi kurulurken, taraflar yeni şartlar belirleyebilmektedir. Bu sözleşme yepyeni bir sözleşmedir, her koşulu özgürce belirlenir ve hatta özlük haklarının da azaltılması, kapsamının daraltılması mümkündür.

Ne var ki, emeklilik sebebiyle işten çıkan çalışanın önceki dönem ödemesi yapılırken işveren eksik veya az ödeme yaptı ise ve çalışan hiç ara vermeden aynı işyerinde çalışmayı sürdürdü ise, bu ödeme avans niteliği taşımalı ve bu süre daha sonraki çalışma süresine eklenerek tekrar kıdem tazminatı ve sair hakların hesaplaması yapılmalıdır.

9. YENİ İŞ SÖZLEŞMESİ DE ZAMAN İÇİNDE YENİDEN EMEKLİLİK NEDENİYLE SONLANDIRILABİLİR Mİ?

Emeklilik sebebiyle yapılan fesih istisnaidir. Halihazırda zaten emeklilik hakkını haiz olan ve aylık alan çalışan bir daha bu sebebe dayanarak iş akdini sonlandıramayacaktır.

10. EMEKLİ ÇALIŞANLA YAPILMIŞ YENİ SÖZLEŞME NASIL SONA ERDİRİLİR?

Emekli çalışanla yapılmış sözleşmenin tıpkı diğer iş sözleşmelerinde olduğu gibi somut olayın gerekliliklerine göre İşveren ya da Çalışan tarafından nasıl sonlandırılacağı tayin edilecektir.

Emeklilik sebebiyle iş sözleşmesinin sona erdirilmesinden sonra emekli çalışanla yapılmış yeni sözleşme artık yepyeni bir çalışma dönemine işaret etmektedir. Bu iş ilişkisini birinci dönem ve ikinci dönem olarak ayırmak mümkündür. Normalde birinci sözleşme dönemi sona erdirilirken kıdem tazminatı dahil bütün hak ediş ve alacakların ödenmesi ve tam tasfiyenin geçekleştirilmesi beklenir. Böylelikle ikinci sözleşme döneminde kıdem süresi ve sair haklar sıfırdan işlemeye başlar. Ancak birinci sözleşme döneminde kıdem tazminatı ve sair haklarda eksik ödeme durumu söz konusu olduysa bu dönem tam tasfiye olmamış varsayılacak, yapılan ödemeler avans olarak kabul edilecek ve ikinci dönem bakımından sözleşme sona erdirilirken önceki kıdem dönemindeki eksik ödemelerin mahsubu yapılacaktır.

İşte tam tasfiyenin yapılmamasından kaynaklanan ücretin ve eklerinin yasaya uygun olarak hesaplanmaması ve ödenmemesi hali de dahil olmak üzere emeklilik dışındaki diğer tüm fesih hallerinin İşveren ve Çalışan bakımından uygulanabilir olduğunu kabul etmek gerekmektedir.

Yararlı olması dileğimizle,